Vizual kommunikasiya
Gözdə olmayan könüldə də olmaz.
Ata sözümüzün də təsdiqlədiyi təcrübə "Vizual kommunikasiyanı" ilk bloq yazım olaraq seçdim. Mövzu üçün ən yaxşı mexanizm yazının hansı suallara aydınlıq gətirəcəyini əvvəlcədən müəyyənləşdirməkdir. Belə etməklə məlumata struktur vermiş oluruq ki, mən də aşağıdakı mövzu alt başlıqları vasitəsiylə bunu etməyə çalışmışam.
Ünsiyyət nədir və necə baş verir?
Kütlə hədəfli ünsiyyət və ya vizual kommunikasiya.
Vizual rabitə nə edir?
Vizual ünsiyyətin insan həyatında önəmi.
Etnik mənsubiyyət və mədəniyyətlərə görə dəyişən vizual dil.
Görüntü vasitəsiylə ünsiyyətin üstünlükləri.
Qrafik dizayn və vizual kommunikasiya.
Qeyd edim ki, bütün yazı boyu "vizual rabitə", "vizual ünsiyyət", "vizual kommunikasiya" kimi eyni mənanı ifadə edən söz birləşmələri ilə rastlaşacaqsınız ki, bu da yazının daha asan oxunması məqsədi ilə tətbiq etdiyim söz oyunlarıdır.
Kommunikasiya
Kommunikasiya göndərən və qəbul edən olmaqla iki insan və ya insan kütləsi arasında baş tutan duyğu, düşüncə, fikir alış-verişi və ya davranış hadisəsidir.
Başqa sözlə kommunikasiya qarşılıqlı anlaşılan işarələr, simvollar və semiotik qaydalar vasitəsi ilə mənaları bir varlıqdan və ya qrupdan digərinə ötürməkdir. Tərkibində yazılı və şifahi nitqin, görüntünün, düşüncənin olduğu fəaliyyət növüdür. Bəzən toxunuşla, bəzən dialoq yaradaraq, bəzən dinləyərək, baxaraq və oxuyaraq, bəzən isə düşünərək ünsiyyət qura bilirik. Ünsiyyət prosesi aşağıdakı struktur əsasında yaranır və davam edir.
Kommunikasiya ehtiyacdır və ya ehtiyacdan doğan bir fəaliyyətdir.
Sosial və bioloji varlıq olan insanının kommunikasiya ehtiyacı təbiidir. Bizə ünsiyyət yaratmaq üçün verilən vasitələri istifadə etməliyik. Fiziki ehtiyaclarımızı qarşılamaq və ya alacağımız hər hansısa bir məhsul (xidmət) üçün rabitə qurmağa ehtiyac duyuruq. Həmçinin etibar və inam qazanmaq, informasiya mübadiləsi etmək, biznes qurmaq, təsir və təqdim etmək, təhsil və karyera üçün, cəmiyyətə inteqrasiya, təbliğat və təşviqat üçün ünsiyyətə ehtiyacımız var. Bu təbii ehtiyacı kateqoriyalara bölərək 4 başlıqda təqdim edə bilərik.
Daxili kommunikasiya. İnsan hadisələrə verdiyi reaksiyalar və təhlillər zamanı özü ilə ünsiyyət qurur, öz xarakteri ilə rastlaşır və danışır.
Xarici kommunikasiya. İnsanın ailə fərdləri, dostlar, iş yoldaşları və ətrafındakı digər insanlarla münasibət zamanı yaratdığı ünsiyyətdir.
Qrup halında kommunikasiya. Bir qrup ilə digər qrup yaratdığı ünsiyyətdir. Ailələr arası görüşlər, şirkətlər arası iş birlikləri, teatr və kino kimi sənət sahələrində aktyorlarla izləyici kütlə arasında ünsiyyət qrup halında kommunikasiya üçün nümunədir.
Kütlə hədəfli kommunikasiya. Minlər, yüzminlər, milyonlar və daha çox insan kütləsinə hədəflənən kommunikasiya növüdür. Musiqi, e-poçt, televizor, bədii əsərlər sənayesi böyük kütlələr ilə ünsiyyət vasitələrdir.
Kütlə hədəfli ünsiyyət və ya
vizual kommunikasiya
Ünsiyyətin insan həyatında önəmi əvəzsizdir və bu təbii ehtiyacı qısa təsvir etdikdən sonra, diqqəti emosional təsir gücünə malik vizual dili formalaşdıran rabitə növünə yönəltmək istərdim. Bəzən ünsiyyət qurmaq və onu effektiv şəkildə etmək üçün şifahi nitq kifayət etmir. Bu zaman göz kontaktı, bədən dili, intonasiya və digər qeyri-verbal vasitələr fəaliyyətin keyfiyyətini artırmaq məqsədi ilə istifadə edilir. Vizual dil verbal dilin təsirsiz olduğu sahələrdə meydana çıxır və uzun cümlələr, söz yığınlarının edə bilmədiklərini şəkillər, illustrasiyalar, canlı təsvirlər vasitəsiylə yüksək səviyyədə icra edə bilir.
Vizual kommunikasiya məlumatı görüntü köməyi ilə təqdim etmək metodudur!
Vizuallardan doğru şəkildə istifadə edərək auditoriya ilə ünsiyyət zamanı mürəkkəb məlumatları sadələşdirə, hekayə və mesajınızın təsir gücünü artıra, fiziki obyektləri təsvir edə bilərsiniz.
Vizual rabitə nə edir?
Yuxu xaric insan həyatı ünsiyyət quraraq və ya yaradaraq keçir. Səhərdən axşama kimi biz kommunikasiya müharibəsində iştirak edirik. Televiziya, metro xəritələri, məlumatlandırıcı lövhələr, posterlər, kino, qablaşdırmalar, restoran və mağaza adları, geyim tərzləri, arxitektura nümunələri, küçə reklamları, yol hərəkətini tənzimləyən işarələr, səthə sahib olan hər şey davamlı şəkildə bizə bir nəyisə izah edir. Görüntülü ünsiyyət təklifləri vizual media vasitələri ilə edilir. Marshall McLuhanın deyimi ilə "Media müxtəlif formalar vasitəsiylə mövcud ola biləcək mənaları çatdırmaq üçün vasitədir" və bu vasitələr günümüz də müxtəlifdir.
Vizuallar ilə əyani görüntü yaradan media vasitələrini 3 başlıqda cəmləyə bilərik:
Çap nəşrləri – kitab, qəzet, jurnal, poster, xəritə və s.
Hərəkətli görüntü vasitələri – kino, video, animasiya və s.
İnteraktiv görüntü vasitələri – interfeys, mobil tətbiqetmələr və s.
Araşdırmalara görə insan gün ərzində 2000-ə yaxın kommunikasiya təklifi alır.
Media vasitələri təqdim edilən görüntü müəyyən elementlərin (xətt, rəng, forma, faktura, sahə, tipoqrafika və s.) iştirakı ilə yaranır. Formalaşan şəkil özü haqqında bir məlumat verir. Aşağıdakı nümunələr vasitəsiylə verilən məlumatın funksiyalarını təsvir etməyə çalışacam.
Tanıdıcı (Deskriptiv) vizual – bir obyektin tanınması işini öz üzərinə götürür, onun necə göründüyünü təsvir edir.
İzahedici vizual – bir obyekt haqqında məlumatı necə başa düşməyimizə yön verir. Bu cür görüntülər vasitəsiylə diqqətimiz formaya deyil, təsir gücü ilə mənaya yönəlir.
Quraşdırıcı (Konfiqurativ) vizual – obyektin hissə birləşmələrini ifadə edən, diqqəti tərkibə və kateqoriyalara yönəldərək məlumatı asanlıqla emal etməyə kömək edir.
Funksional vizual – obyekt və ya sistemin işləməsini izah edən mexaniki görüntü yaradır.
Təlimatlandrıcı (İnstruktiv) vizual – proses ardıcıllığını təsvir edən görüntü yaradır.
Riyazi vizual – riyazi və məntiqi fikiri izah edən görüntü formalaşdırır.
Vizual rabitənin insan həyatında önəmi
İnsan doğularkən danışmazdan əvvəl görür. Danışıb və oxumaq sonradan əldə edilən və ətraf mühitə görə şəkil alan xüsusiyyətlərdir. Lakin göz orqanı dildən daha əvvəl ünsiyyət fəaliyyətinə başlayır. Göz ilə obraz arasında əlaqə yaranır və insan görüntünü ətraf aləmi dərk etmək üçün bir alətə çevirir. John Berger "İnsanlar şəkillər vasitəsiylə düşünürlər" deyərkən bu fikiri bildirir. İnsanın ətrafda gördüklərini anlaması v